Mã Thành - Bắt dòng Khe Cạn chảy ngược

[MrChu]

Không ngờ ông Chủ tịch xã lại đưa được dòng nước Khe Cạn về đây. Có nước, bà con không phải mất ăn mất ngủ để bơm nước sản xuất, chống hạn, con trâu, con vịt tha hồ bơi lội... Đó là những lời bộc bạch của người dân xã Mã Thành, huyện Yên Thành, khi chứng kiến dòng nước đang từng ngày chảy về vùng đất khát.

Hàng năm nhìn cảnh bà con nông dân gồng sức chống hạn, ông Phan Minh Trọng, Chủ tịch xã Mã Thành ngồi không yên. Biết vậy, nhưng đành phải bó tay, vì từ trước tới nay lớp lớp cán bộ tiền bối có ai nghĩ ra giải pháp nào đâu. Sau nhiều lần khảo sát thấy dòng nước của đập Khe Cạn (do chính quyền và nhân dân xã Lăng Thành xây dựng từ thập kỷ 80 của thế kỷ trước) đang bỏ không, cuối tháng 4/2008, ông Trọng liền nghĩ ra ý tưởng chặn dòng Khe Cạn để lấy nước cho nông dân sản xuất. Vấn đề là phải thương lượng được với chính quyền xã Lăng Thành. Sau khi được UBND xã Lăng Thành đồng ý tạm thời nhường cho Mã Thành sử dụng nguồn nước này theo sự thoả thuận xây dựng giữa hai địa phương, một cuộc hội nghị do UBND xã Mã Thành chủ trì gồm có cán bộ tiền bối với chủ nhiệm HTX để bàn bạc. Phương án của xã đặt ra là lấy nước vào dự trữ ở 2 con đập: Chùa Lụi và Khe Bai. Nếu được, lượng nước của 2 con đập này sẽ cung cấp đủ cho hơn 200ha đất sản xuất. Hội nghị nhất trí với phương án đặt ra, để kịp lấy nước sản xuất vụ hè thu, UBND xã lập tức thuê máy móc, san ủi đất đồi, đắp ngang dòng nước Khe Cạn. Trước lúc thi công, không ít người phân tâm rằng nước Khe Cạn không thể chảy ngược. Ý kiến đó cũng có lý, vì lòng đập Chùa Lụi cao hơn nhiều so với mực nước Khe Cạn. Sau thời gian thi công, bờ đập dài 60m, cao quá đầu người, với 1.300m3 đất chặn đứng dòng nước Khe Cạn. UBND xã còn huy động nhân dân đào 20m mương dẫn nước nối từ miệng khe đến đập Chùa Lụi. Nước Khe Cạn bắt đầu dâng lên từng ngày, và điều kỳ diệu đã đến, dòng nước theo con mương chảy vào lòng đập Chùa Lụi trong niềm vui của cán bộ, nhân dân. Công trình bước đầu chỉ tốn gần 100 triệu đồng, nhưng hiệu quả thiết thực cho gần 1 nghìn hộ dân lâu nay sống trong cảnh thiếu nước sinh hoạt và khát nước sản xuất. Lần đầu tiên vùng đất khát này được hưởng dòng nước tự chảy.



Từ đập Chùa Lụi, chúng tôi hướng theo các trục đường nội đồng của 6 xóm: Đồng Bàu 1,2, Hòn Nen, Thanh Đà, Đá Dựng và Yên Đình về đập Khe Bai. Lúa đông xuân đang thời kỳ chín vàng nên không cần nước, do vậy UBND xã chỉ đạo cán bộ chuyên môn trữ nước ở 2 con đập này. Đập Chùa Lụi và đập Khe Bai có trữ lượng gần 2 triệu m3 nước (riêng đập Khe Bai trữ lượng 1,3m3). Lúc này, lượng nước tại lòng đập Chùa Lụi đã đầy, đập Khe Bai nước đã vào được 1/3 trữ lượng. Tâm sự với tôi, anh Trương Văn Phụng, xóm Thanh Đà phấn khởi: các năm trước, vào thời điểm tháng 5, lòng đập phơi nắng, đất đai nứt nẻ, con trâu không có nước uống. Bây giờ có nước chảy về đập, dân làng ai nấy phấn khởi, con trâu có chỗ tắm, đàn vịt thoải mái bơi lội.



Anh Nguyễn Bá Phong là nông dân ở xóm Hòn Nen bộc bạch: Để có nước sản xuất, chống hạn, trước đây bà con phải bơm chuyền qua 5 bậc từ Khe Bù Đài và Bến Lở nước mới về tới ruộng. Cứ 2 - 3 gia đình góp tiền mua chung một máy hút nước gần 10 triệu đồng, hàng năm đầu tư mua dầu, thay nhau túc trực hút cả ngày, đêm mới có nước. Năm nay UBND xã đầu tư ngăn dòng Khe Cạn, tạo nguồn nước tự chảy, hy vọng bà con không phải mất ăn, mất ngủ để chống hạn. Theo thống kê của UBND xã, những năm trước nhân dân 6 xóm phải chi phí trên dưới 400 triệu đồng vào công tác chống hạn. Đập Khe Cạn có trữ lượng nước khá lớn, là nơi hứng lượng nước thừa của 2 con đập lớn của huyện Yên Thành là đập Sặt và đập Đồn Húng, nên lượng nước có thể dồi dào. Toàn xã Mã Thành có 1.100ha đất nông nghiệp, trong đó 650 ha canh tác 2 vụ lúa, nhưng trong số đó chỉ có 100ha chủ động nước tưới từ nguồn nước nông giang, còn lại phụ thuộc thiên nhiên. Vì thế, hàng năm chính quyền và nhân dân Mã Thành trích hàng trăm triệu đồng, gồng mình chống hạn.



Vấn đề đặt ra là làm thế nào để xây dựng kiên cố công trình thủy lợi này. Nếu không, khi mưa lũ dòng nước dễ dàng cuốn trôi bờ đất, cùng với đó là nguồn nước dự trữ ở 2 con đập cũng sẽ xuôi theo lũ. Theo dự kiến của UBND xã Mã Thành, để đầu tư kiên cố công trình này chỉ cần 400 triệu đồng. Nếu công trình thủy lợi này được nhân dân Mã Thành sử dụng lâu dài và đầu tư thiết kế xây dựng có kỹ thuật, thì từ nay gần 1/2 vùng đất khát Mã Thành có cơ hội đổi đời.

Theo Nguyễn Hoàng/ Báo Nghệ An 1/6/08