[Danh nhân] Trạng nguyên Bạch Liêu

[MrChu]

Một trí thức tài hoa lỗi lạc như ông mà tài liệu về ông còn rất ít. "Ðại Việt sủ ký toàn thư" chép vắn tắt: "Tháng ba năm Thiên Long thứ chín đời Trần Thánh Tông, khoa thi lấy Kinh trạng nguyên Trần Cố, Trại trạng nguyên Bạch Liêu. Bạch Liêu là ng­ười Nghệ An, thông minh, nhớ lâu, đọc sách mười dòng một nháy mắt". Tư chất thông minh, trình độ học vấn như thế quả là xuất chúng.

Bạch Liêu là danh sĩ đời vua Trần Thánh Tông. Năm 1266, ông thi đậu Trạng Nguyên mở đầu cho nền khoa bảng xứ Nghệ. Ông có công lớn trong kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông. Bạch Liêu quê ở làng Thanh Đạm, xã Mã Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.

Trạng nguyên đệ nhất tam khôi
Nhất danh, nhất giáp, đầu ngôi bảng vàng
Mũ rồng áo tía vua ban
Lọng xanh đi tr­ớc, lọng vàng theo sau...

Ðó là cảnh ông vinh quy về nhà, qua vè dân gian. Một số t­ liệu cho biết: Bạch Liêu đậu Trạng nguyên nh­ưng xin không ra làm quan để ở nhà báo hiếu song thân, góp công sức xây dựng quê nhà, đ­ược vua chấp nhận. Ðủ thấy phẩm chất cao quý của ông: không màng công danh phú quý, chịu nghèo khó lo phụng d­ỡng cha mẹ, giúp đỡ quê hư­ơng.

Biết thêm: Ông là môn khách thân tín của Trần Quang Khải khi ông này làm trấn thủ Nghệ An. Trần Quang Khải mến tài trọng đức Bạch Liêu, th­ường gặp gỡ x­ướng họa thơ văn, đàm đạo việc quân việc n­ước. Năm 1287 Bạch Liêu đư­ợc cử đi sứ sang Trung Quốc, rồi về sống ở làng Nghĩa L­ xứ Hải Ðông dạy học, bốc thuốc, dạy dân cày cấy. ở Nghĩa L­ cũng nh­ ở quê đều xây đền thờ ông làm thần.

Hiến kế đuổi giặc

Năm 1258, quân Nguyên Mông bị quân dân ta đánh cho tan tác ở Ðông Bộ Ðầu (Hàng Than, Hà Nội) phải chạy về nư­ớc, ráo riết chuẩn bị đợt xâm l­ược mới. Tr­ớc tình hình đó, Bạch Liêu đề xuất bản kế hoạch ba điểm, gọi là "Biến pháp tam chư­ơng" nhằm chuẩn bị đối phó với địch. Nội dung:

- Kiểm tra dân số, lấy mư­ời vạn trai tráng sung quân, quyên góp để rèn vũ khí. Chỉ tập trung một số quân th­ường trực, còn lại ở tại địa ph­ương, th­ường xuyên luyện tập, khi động dụng sẽ điều đi.

- Khuyến khích các V­ương hầu lập thêm điền trang, đư­a dân thiếu ruộng từ Bắc vào khẩn hoang, làm tăng lư­ơng thực và của cải cho dân no ấm và đầy kho Nhà n­ước. Lập các kho thóc, tiền, binh khí, cứ hai mư­ơi dặm một kho, từ Thanh Hóa vào đến Hoành Sơn.

- Lập các đồn điền giáp biên giới phía Nam, đư­a nông dân đến khai hoang, lập làng để làm tai mắt theo dõi ngoại xâm.

Trần Quang Khải rất khen "Biến pháp", tự mình cùng em là Trần Quốc Khang đ­a nhiều gia nô vào lập điền trại. Sau 5 năm thực hiện "biến pháp", tình hình mọi mặt ở Hoan Diễn rất tốt, đư­ợc triều đình khen ngợi. Năm 1271, Trần Quang Khải đ­ợc triệu về kinh làm T­ớng quốc Thái úy, cùng Trần Quốc Tuấn lo đối phó với tình hình ngày càng nóng bỏng tr­ớc âm m­ưu của ph­ương Bắc. Ông vẫn quan hệ chặt chẽ với Bạch Liêu, hỏi ý kiến nhiều việc.

Năm 1282, Toa Ðô đem năm mư­ơi vạn quân, nói là đánh Chiêm Thành, sau khi chiếm hai châu Ô, Lý, bèn tiến ra Nghệ An, đến tận bờ nam sông Lam. Năm 1284, Thoát Hoan đem quân v­ượt biên giới phía Bắc n­ước ta, tràn xuống Vạn Kiếp, rồi vào Thăng Long. Vua Trần và triều đình phải tạm dời vào Thanh Hóa. Trần Quang Khải đư­ợc củ vào Nghệ An chặn quân Toa Ðô, Trần Quốc Tuấn đánh cánh quân Thoát Hoan.

Bạch Liêu viết tờ tâu nói rõ tình hình Hoan Diễn, phân tích thế và lực chung của ta và địch, dâng kế sách đối phó. Vua Trần Nhân Tông đọc rất vùa ý, nhất là trong bản tâu của Bạch Liêu nói Hoan Diễn đã sẵn sàng m­ời vạn quân dư­ới cờ. Vua phê ngay vào dư­ới bản tâu hai câu:

Cối Kê cựu sự quân tu ký
Hoan Diễn do tồn thập vạn binh.

ý vua Trần Nhân Tông nhắc Bạch Liêu nhớ kinh nghiệm Cối Kê hồi x­a (khoảng năm trăm năm trước Công nguyên), Việt Câu Tiễn bị Ngô Phù Sai đánh thua, còn 5.000 quân rút về Cối Kê cố thủ, rồi tù căn cứ đó quật lại, giành đư­ợc thắng lợi cuối cùng. Nhờ có m­ời vạn lính Hoan Diễn, xã tắc sẽ tồn tại. Các vua Trần hồi đó đúng là tin tư­ởng lính Hoan Diễn.

(Nguồn từ Dienchau.gov.vn)