[Danh nhân] Trạng nguyên Bạch Liêu
Trích:
Một trí thức tài hoa lỗi lạc như ông mà tài liệu về ông còn rất ít. "Ðại Việt sủ ký toàn thư" chép vắn tắt: "Tháng ba năm Thiên Long thứ chín đời Trần Thánh Tông, khoa thi lấy Kinh trạng nguyên Trần Cố, Trại trạng nguyên Bạch Liêu. Bạch Liêu là người Nghệ An, thông minh, nhớ lâu, đọc sách mười dòng một nháy mắt". Tư chất thông minh, trình độ học vấn như thế quả là xuất chúng.
Bạch Liêu là danh sĩ đời vua Trần Thánh Tông. Năm 1266, ông thi đậu Trạng Nguyên mở đầu cho nền khoa bảng xứ Nghệ. Ông có công lớn trong kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên - Mông. Bạch Liêu quê ở làng Thanh Đạm, xã Mã Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.
Trạng nguyên đệ nhất tam khôi
Nhất danh, nhất giáp, đầu ngôi bảng vàng
Mũ rồng áo tía vua ban
Lọng xanh đi trớc, lọng vàng theo sau...
Ðó là cảnh ông vinh quy về nhà, qua vè dân gian. Một số t liệu cho biết: Bạch Liêu đậu Trạng nguyên nhưng xin không ra làm quan để ở nhà báo hiếu song thân, góp công sức xây dựng quê nhà, được vua chấp nhận. Ðủ thấy phẩm chất cao quý của ông: không màng công danh phú quý, chịu nghèo khó lo phụng dỡng cha mẹ, giúp đỡ quê hương.
Biết thêm: Ông là môn khách thân tín của Trần Quang Khải khi ông này làm trấn thủ Nghệ An. Trần Quang Khải mến tài trọng đức Bạch Liêu, thường gặp gỡ xướng họa thơ văn, đàm đạo việc quân việc nước. Năm 1287 Bạch Liêu được cử đi sứ sang Trung Quốc, rồi về sống ở làng Nghĩa L xứ Hải Ðông dạy học, bốc thuốc, dạy dân cày cấy. ở Nghĩa L cũng nh ở quê đều xây đền thờ ông làm thần.
Hiến kế đuổi giặc
Năm 1258, quân Nguyên Mông bị quân dân ta đánh cho tan tác ở Ðông Bộ Ðầu (Hàng Than, Hà Nội) phải chạy về nước, ráo riết chuẩn bị đợt xâm lược mới. Trớc tình hình đó, Bạch Liêu đề xuất bản kế hoạch ba điểm, gọi là "Biến pháp tam chương" nhằm chuẩn bị đối phó với địch. Nội dung:
- Kiểm tra dân số, lấy mười vạn trai tráng sung quân, quyên góp để rèn vũ khí. Chỉ tập trung một số quân thường trực, còn lại ở tại địa phương, thường xuyên luyện tập, khi động dụng sẽ điều đi.
- Khuyến khích các Vương hầu lập thêm điền trang, đưa dân thiếu ruộng từ Bắc vào khẩn hoang, làm tăng lương thực và của cải cho dân no ấm và đầy kho Nhà nước. Lập các kho thóc, tiền, binh khí, cứ hai mươi dặm một kho, từ Thanh Hóa vào đến Hoành Sơn.
- Lập các đồn điền giáp biên giới phía Nam, đưa nông dân đến khai hoang, lập làng để làm tai mắt theo dõi ngoại xâm.
Trần Quang Khải rất khen "Biến pháp", tự mình cùng em là Trần Quốc Khang đa nhiều gia nô vào lập điền trại. Sau 5 năm thực hiện "biến pháp", tình hình mọi mặt ở Hoan Diễn rất tốt, được triều đình khen ngợi. Năm 1271, Trần Quang Khải đợc triệu về kinh làm Tớng quốc Thái úy, cùng Trần Quốc Tuấn lo đối phó với tình hình ngày càng nóng bỏng trớc âm mưu của phương Bắc. Ông vẫn quan hệ chặt chẽ với Bạch Liêu, hỏi ý kiến nhiều việc.
Năm 1282, Toa Ðô đem năm mươi vạn quân, nói là đánh Chiêm Thành, sau khi chiếm hai châu Ô, Lý, bèn tiến ra Nghệ An, đến tận bờ nam sông Lam. Năm 1284, Thoát Hoan đem quân vượt biên giới phía Bắc nước ta, tràn xuống Vạn Kiếp, rồi vào Thăng Long. Vua Trần và triều đình phải tạm dời vào Thanh Hóa. Trần Quang Khải được củ vào Nghệ An chặn quân Toa Ðô, Trần Quốc Tuấn đánh cánh quân Thoát Hoan.
Bạch Liêu viết tờ tâu nói rõ tình hình Hoan Diễn, phân tích thế và lực chung của ta và địch, dâng kế sách đối phó. Vua Trần Nhân Tông đọc rất vùa ý, nhất là trong bản tâu của Bạch Liêu nói Hoan Diễn đã sẵn sàng mời vạn quân dưới cờ. Vua phê ngay vào dưới bản tâu hai câu:
Cối Kê cựu sự quân tu ký
Hoan Diễn do tồn thập vạn binh.
ý vua Trần Nhân Tông nhắc Bạch Liêu nhớ kinh nghiệm Cối Kê hồi xa (khoảng năm trăm năm trước Công nguyên), Việt Câu Tiễn bị Ngô Phù Sai đánh thua, còn 5.000 quân rút về Cối Kê cố thủ, rồi tù căn cứ đó quật lại, giành được thắng lợi cuối cùng. Nhờ có mời vạn lính Hoan Diễn, xã tắc sẽ tồn tại. Các vua Trần hồi đó đúng là tin tưởng lính Hoan Diễn.
|
(Nguồn từ Dienchau.gov.vn)
|